Er is een toenemende behoefte aan informele zorg voor ouderen met dementie. Tegelijkertijd is er ook behoefte aan andere woonvormen, zoals kleiner wonen en onderdeel willen zijn van een betekenisvolle gemeenschap. Van Neynsel (ouderenzorgorganisatie), Zayaz (woningcorporatie) en Butterfly Effect (sociale onderneming) spelen samen in op deze ontwikkelingen en hebben woonomgeving Wij zijn Zuiderschans ontwikkeld. Een zorgzame woongemeenschap voor 65+ers, waarvan een deel van de woningen bedoeld is voor ouderen met dementie en Buurtverbinders.
Dit initiatief is in februari 2023 koploper geworden, de tekst heeft in mei 2024 een update gekregen.
Woongemeenschap Wij zijn Zuiderschans met 127 woonruimtes
De eerste locatie – Zuiderschans – heeft 127 appartementen voor ouderen met- en zonder zorgvraag. 44 studio’s zijn bedoeld voor mensen met dementie, 8 woningen voor Buurtverbinders en de overige 75 appartementen voor 65+ers. De Buurtverbinders zijn vrijwilligers die in de Wij zijn Zuiderschans wonen. Zij worden gecoacht door Butterfly Effect in hun werk voor de gemeenschap, gericht op het inzetten van hun talent. Twee tot drie dagdelen per week dragen zij bij aan deze woongemeenschap. Dit levert extra aandacht op voor de kwetsbare bewoners, zorgt voor meer contact tussen generaties en voor minder zorgafhankelijkheid van de ouderen. Zorgmedewerkers faciliteren de samenwerking tussen de bewoners. De zorgmedewerkers ervaren hierdoor meer werkplezier en minder werkdruk.
Werken met verandertheorieën
Het concept is ontstaan na een succesvol proof of concept in Rosmalen. Hier woonden drie vrijwilligers op een locatie voor mensen met een verstandelijke beperking. Uit dit project leerden de initiatiefnemers dat het belangrijk is om te werken met een verandertheorie en kosten-batenanalyse. Hiermee brachten ze in kaart welke effecten en resultaten beoogd werden.
De organisaties hebben nog regelmatig overleg om de samenwerking tussen de verbinders, zorgmedewerkers en woningcoöperatie te optimaliseren. Ook kwam naar voren dat werving, selectie en coaching van essentieel belang is om de duurzame inzet van de verbinders te borgen.
Een besparing van € 2,64 per geïnvesteerde euro
Dit Koploperinitiatief boekt goede resultaten. Uit de maatschappelijke kosten-batenanalyse blijkt dat elke geïnvesteerde euro een besparing van € 2,64 oplevert. Deze besparing ontstaat door:
- Minder verzuim door meer werkplezier en minder werkdruk
- Minder inzet van zorgpersoneel door inzet Buurtverbinders bij activiteiten en initiatieven voor de gemeenschap
- Minder personeelsverloop door verbetering van het imago van de ouderenzorg door innovatieve werkwijze
- Bekijk hier de maatschappelijke kosten-batenanalyse
Met deze aanpak werken teams met een zorgdiploma (Van Neynsel) samen met mensen zonder zorgachtergrond. De verbinders zijn inmiddels betrokken bij tientallen activiteiten per maand.
Positieve resultaten
De buurtverbinders zijn nu meer dan een jaar onderdeel van de woongemeenschap. De relaties tussen de buurtverbinders en de andere bewoners zijn in dat jaar steeds sterker geworden. Waar er eerst algemene activiteiten werden georganiseerd zoals een ganglunch of een avondje rummikubben, zijn de relaties nu zo gegroeid dat buurtverbinders en bewoners allerlei 1-op-1 activiteiten organiseren. Ook komen bewoners zelf met steeds meer initiatieven voor gezamenlijke activiteiten. Denk bijvoorbeeld aan samen naar de bouwmarkt gaan of de terugkerende koffiemomenten bij bewoners in huis. Ook wordt er actief gewerkt aan het betrekken van mensen met dementie bij alle activiteiten, door hechtere samenwerking tussen zorgteams en buurtverbinders.
Naast de bovengenoemde kostenbesparingen zijn ook andere cijfers opvallend positief. Uit de eerste onderzoeken blijkt namelijk dat de medewerkerstevredenheid bij Wij zijn Zuiderschans hoger is dan op andere locaties van Van Neynsel. Daarnaast is het verzuim significant lager dan op andere locaties. Ook is het aantal leefbaarheidsproblemen / overlastklachten laag. Het is alleen (nog) lastig te bewijzen of dit komt door de bruisende gemeenschap en de inzet van buurtverbinders. Momenteel loopt een onderzoek naar de ervaringen van bewoners van Wij Zijn Zuiderschans.
Ga zelf aan de slag met de tips van Buurtverbinders
Oprichter van Butterfly Effect Stijn van Kreij geeft een aantal tips mee voor het opzetten van een (soortgelijk) initiatief:
- Maak vooraf met alle betrokken partners een heldere beschrijving van de verandering die je met elkaar wilt bereiken (d.m.v. een verandertheorie) en breng in kaart welke (maatschappelijke)kosten en baten je verwacht;
- Breng de gewenste situatie in kaart en welke kernactiviteiten je daarvoor wil ontwikkelen (bv. huisvesten, werven/selecteren en coachen van verbinders);
- Stel een kosten-batenanalyse op, waarbij je de sociale impact vertaalt naar concrete besparingen;
- Stem het profiel van verbinders af op de behoeften van de bewoners met een zorgvraag;
- Organiseer speeddates, rondleidingen en kennismakingen voor de werving, zo wordt het duidelijk is er een match is tussen een verbinder en de sociale context;
- Maak bij werving en selectie gebruik van lokale netwerken van betrokken partners;
- Accepteer verschillen in rol en karakter tussen buurtverbinders en partijen, en probeer deze juist te waarderen;
- Houd balans tussen enerzijds ruimte geven en initiatieven van bewoners waarderen en anderzijds gericht coachen en stimuleren;
- Ga uit van een organisch proces, speel in op de dynamiek van de gemeenschap, maak gebruik van lokale initiatieven in de buurt en faciliteer spontane acties van bewoners;
- Neem de signalen van bewoners over organisatorische knelpunten serieus. Maak knelpunten in beleid kleiner door ze dicht bij de gemeenschap op te lossen, het beleid van de hele organisatie hoeft niet meteen op de schop;
- Blijf bij gedoe in de gemeenschap of tussen de partners werken vanuit de vooropgestelde visie, en focus elke keer op de verbinding in de leefwereld;
- Benut de ervaring van professionals als het gaat om mensen met een zorgvraag, dit komt de samenwerking tussen zorgprofessionals, verbinders en bewoners ten goede;
- Focus in de coaching van de buurtverbinders zoveel mogelijk op hun ervaringen in de gemeenschap, en sluit zoveel mogelijk aan bij hun talenten en wensen;
- Faciliteer een fysieke omgeving (inclusief voorzieningen) waar men elkaar gemakkelijk en spontaan ontmoet (zoals keukenapparatuur etc.), dit vormt een belangrijke plek voor verbinding;
- Verlaag drempels voor ontmoeting ook voor verschillende (doel)groepen, bv. door leefcirkels in te stellen waardoor mensen met dementie onderdeel blijven van de gemeenschap;
- Creëer een omgeving waarin mensen hun talent willen inzetten voor anderen;
- Werk kortcyclisch aan verandering, zodat je snel kunt opstarten en inspelen op de leefwereld en leer van de ervaringen (lees meer over Actieleren);
- Kijk welke bestanddelen van je aanpak werken en schaal die zo mogelijk op naar andere woonzorgcomplexen of buurten en wijken.
Dit Koploperinitiatief [Ont]regelt!
De verbinders geven feedback op de regels, gewoontes en gebruiken in de zorg. Butterfly Effect verzamelt deze feedback en ondersteunt de zorgorganisatie om nog meer in te spelen op de behoeften van de gemeenschap. Bijvoorbeeld:
- De ontmoetingsruimte wordt beschouwd als semi-openbare plek. Hier mogen foto’s van activiteiten gemaakt worden. Dit schuurt met de strenge AVG-wetgeving van de zorg;
- De ontmoetingsruimte moet officieel beheerd worden door medewerkers van Van Neynsel. Inmiddels hebben ook de verbinders een rol in het beheer, waardoor ze ook in de avond activiteiten kunnen organiseren;
Meer informatie
Bekijk de film om meer te weten te komen over dit initiatief.